Çocuklar hayatlarının ilk altı yılını gelişim basamaklarından hızlıca çıkarak geçirirler. Bu basamaklarda büyüme ve gelişmeyle beraber motor beceriler, dil becerileri, bilişsel beceriler, öz bakım becerileri, fiziksel özellikler ve sosyo-duygusal becerilerde gelişim görülür. Anne karnından itibaren gelişmeye başlayan çocuklar, 2 yaşından sonra beyinsel işlevlerin de hızlanmasıyla, algıladıklarını yorumlama ve eyleme geçmeden önce düşünme becerisi gösterir. Bu düşünce sistemi bilişsel gelişimin temelinin atılmasını sağlar ve her yaşta farklı gelişimsel işlevlerin gözlenmesine sebep olur.

Bilişsel gelişim denildiğinde akla gelen tek bir isim vardır “ Jean Piaget”. Piaget çocuklarda bilişsel gelişim kuramını ortaya atmıştır. Bu kurama göre her çocuk kendi deneyimlerine göre çevreyi anlamlandırır. Çocukların düşünce biçimi yetişkinlerden farklıdır. Çocuk büyüyüp olgunlaştıkça bilişsel işlevleri karmaşık hale gelir ve yeni durumlara uyum sağlayabilir. Piaget’ e göre bilişsel gelişim evreleri vardır. Ve her çocuk bu evrelerden geçer, her basamak bir önceki basamağın temelini oluşturduğu için herhangi birini atlayarak ilerleme görülmez.

YAŞ	DÖNEM	BİLİŞSEL ÖZELLİK
0-2 YAŞ	Duyu hareket dönemi	Duyu hareket aracılığıyla çevreyi tanımaya başlar. Bebek doğuştan getirdiği reflekslerle davranışları yapar.
2-7 YAŞ	İşlem öncesi dönem	Çocuk benmerkezci dönemdedir. Korunum ilkesi gelişmemiştir. Animizm görülür.
7/11-12 YAŞ	Somut işlemler dönemi	Korunum ilkesi kazanılır, somut nesnelerle işlem yapar, benmerkezci düşünce ortadan kalkar, sınıflama ve gruplama becerileri gelişir.
11/12 YAŞ	Soyut işlemler dönemi	Soyut kavramları anlayıp bunlar üzerinden düşünceler üretir.

Tablo1: Piaget’ in bilişsel gelişim evreleri.

Çocuklarda Yaşa Göre Bilişsel Gelişim Uygulamaları

Her çocuğun büyümesi ve olgunlaşması yaşa göre farklılık gösterir. Bir yaşındaki çocuğun yaptığı işlerle, beş yaşında olan çocuğun yapabildiği işler farklıdır. Büyümeyle beraber yeni deneyimler ve kazanımlar edinirler. Bu yüzden çocuklar için hazırlanan etkinlikler ve uygulamalar yaşa ve gelişimlerine uygun olmalıdır. Anne babaların çocuklarıyla geçirdikleri zaman diliminde uygulayabileceği basit ve etkili, bilişsel gelişimi destekleyici uygulamalar vardır. Bunlar;

0-2 Yaş Çocuklar İçin Uygulanabilecek Etkinlik:

Materyaller: Farklı dokularda kumaşlar( sert, yumuşak, saten, kete vb.), ziller, boş çember halkası, ip.

Hazırlanış: Boş çemberin etrafı iple tam tur olacak şekilde sarılır. Farklı dokularda kumaşlar bir kumaş bir zil olacak şekilde çemberin halkasına yerleştirilir.

Uygulama: Çember sallanarak ses çıkartması sağlanır. Farklı noktalarda çemberi sallayabilir bebeğin gözüyle sesin geldiği yönü arayıp aramaması kontrol edilir. Bebeğin çemberi incelemesine ve kumaşlara dokunmasına fırsat verilir.

Kazanımlar: İşitme duyusunu geliştirir ve göz kaslarını güçlendirir, farklı yüzeyde dokulara dokunduğu için duyu gelişimi desteklenir.

Not: Bebekler ilk doğduklarında siyah/beyaz görürler. 40 günden sonra sırasıyla kırmızı, yeşil, mavi, sarı renkleri ayırt etmeye başlarlar. Renk seçimleri buna göre yapılmalıdır.

Görsel: Etkinlik örneği. 

2-4 Yaş Çocuklar İçin Uygulanabilecek Etkinlik:

Materyaller: Kulak çubuğu, sulu boya, A4 kâğıdı.

Hazırlanış: Kulak çubuklarının pamuklu kısımları aynı renklere boyanır. Çocukların istediği renklerde kullanılabilir. A4 kâğıdının üzerine kulak çubuğu boyutunda çizgiler çizilir. Çizgiler yukarıdan aşağıya, sağdan sola olacak şekilde çizilmelidir.

Uygulama: Çocuk kulak çubuklarını a4 kâğıdının üzerinde olan çizgilere yerleştirir. Önce anne ya da baba örnek uygulama yapmalıdır.

Kazanımlar: Görsel algılama, dikkat ve hafıza gelişimi, ince motor gelişimi, algıladıklarını hatırlama, renklerine göre ayırt etme ve eşleştirme gibi kazanımlar edinir.

Görsel: Etkinlik örneği.

4-5 Yaş Çocuklar İçin Uygulanabilecek Etkinlik:

4-5 yaş arası çocuklar harflere ve sayılara aşina olduğu için ve aynı zamanda okuma yazmaya hazırlık aşamasında olduğu için planlanan etkinlikler bu doğrultuda olmalıdır.

Materyaller: Plastik tabak, Boya kalemi ya da tahta kalemi, makas.

Hazırlanış: : Plastik tabaklar ortadan ikiye simetrik bir şekilde kesilir. Tabakların üzerine alfabetik sıraya göre harfler yazılır. Tabakların bir yarısına büyük harfler diğer yarısına da küçük harfler yazılmalıdır.

Uygulama: Tabakların eşleri karışık olacak şekilde dağıtılır. Çocuktan tabakları eşleştirmesi istenir. Büyük harfler ve küçük harflerde aynı olan tabakları eşleştirir. Çocuk yapmakta zorlanıyorsa anne babalar rol model olmalıdır. Tüm harfleri dağıtmak yerine parça parça da çalışılabilir.

Kazanımlar: Algıladıklarını hatırlar, dikkatini verir, görsel algılamasını geliştirir, parça-bütün ilişkisini kavrar, görsel boyutları ayırt eder.

Görsel: Etkinlik örneği.