Kardeş kıskançlığı, birden fazla çocuğu olan her ailede karşılaşılabilecek temel problemler arasında yer almaktadır. Bu süreci tetikleyen en önemli faktör, kardeşlerin birbirleri arasındaki yaş farkıdır. Çocukların gelişiminde en kritik dönem, 0-3 yaş dönemidir. Bu dönemde, genellikle çocuğun tüm ihtiyaçları annesi tarafından karşılanır. Çocuğun kimlik gelişimi de, bu dönemde şekillenir.

Dolayısıyla, çocuğun psikososyal gelişimi açısından 3 yaşından sonra bir kardeşin hayatına girmesi daha sağlıklı bir durumdur. Bu durumun aksine 2-3 yaş döneminde bir kardeşe sahip olan çocukta, kardeş kıskançlığı belirtilerini maddeler halinde sıralayabiliriz;

• Çocukta kardeşine vurma gibi saldırgan davranışlar,
• Çocukta huysuzluk, iştahsızlık ve uykusuzluk,
• Çocukta üzüntü, öfke, nefret, inat ve intikam alma gibi duygular,
• Çocukta bebekleşme hareketleri.

Buna ek olarak, 2-3 yaş dönemi çocuklarında 2 yaş sendromu ve 3 yaş sendromu görülür. Bu sendromlar, kardeş kıskançlığını tetikleyen önemli faktörler olarak karşımıza çıkar.

2 Yaş Sendromu ve Kardeş Kıskançlığı

2 yaşında çocuklar, genellikle dünyayı keşfetmeye başlar. Bu dönem, dünyayı en çok merak ettikleri dönemlerden biridir. 2 yaş çocuğu, dünyayı keşfetme sürecinde, ebeveynlerin koyduğu kural ve sınırları aşmak ister. Bu aşamada, anne ve baba sınırların aşılmasına izin vermek istemez. Sınır koyan ebeveynler, 2 yaş çocuğu için asıl problemi oluşturur. Sınırları aşmasına izin verilmeyen 2 yaş çocuğunun davranışları, 2 yaş sendromu adı altında kendini göstermeye başlar. 2 yaş sendromu belirtilerini maddeler halinde sıralayabiliriz;

• Çocuğun her şeyi kendi yapmak için inat etmesi,
• Çocuğun kendi istediğini yapamadığında oluşan ağlama krizi,
• Çocuğun söz dinlememesi veya söylenilenin tersini yapması,
• Çocuğun sinirlendiğinde çevreye veya kendine zarar vermesi (dürtüsel tepkiler).

2 yaş sendromu, aynı zamanda 2 yaş çocuğunun yaşadığı kardeş kıskançlığını da tetikleyebilir. Dünyayı keşfetme sürecindeki 2 yaş çocuğu sınırlara bağlı kalmayı reddeder. Bunun üzerine, yeni bir kardeşin aileye katılması, çocuğun üzerinde oldukça sınırlayıcı bir etki yaratabilir. Bu dönemde zaten dürtüsel hareket eden 2 yaş çocuğu, kardeşine karşı da oldukça dürtüsel duygular içinde hareket edebilir. Çünkü eve yeni gelen bir kardeşi, onun yapmak istediklerini yapmasını engelleyen tehlikeli bir faktör olarak görebilir.

3 Yaş Sendromu ve Kardeş Kıskançlığı

3 yaşındaki çocuklar, bu dönemde kendilerinin bir birey olduğunun farkına varır. 3 yaş çocuğu, kendi fikir ve kararlarının uygulanması konusunda, ebeveynlerine karşı büyük bir direnç gösterir. Bu direnç gösterme durumu, 3 yaş sendromu olarak karşımıza çıkar. 3 yaş sendromu belirtilerini maddeler halinde sıralayabiliriz;

• Çocuğun ebeveynlerinin isteklerini genel olarak reddetmesi ve kendi kararlarını uygulama konusunda ısrar etmesi,
• Çocuğun kendi kıyafetlerini seçmesi, kendi oyun saatlerini belirlemesi, kendi istediği yemekleri yemesi,
• Çocuğun kendi istekleri olmadığında dürtüsel tepkiler vermesi.

Sadece kendinin merkez noktası olduğu, 3 yaş çocuğu için yeni bir kardeşin aileye katılması büyük bir tehdit oluşturabilir. Eğer çocuk kendisine önem verilmediğini, yeterince değer görmediğini hissederse veya anne-baba sevgisinin azaldığını gözlemlerse, ağlama nöbetleri gibi ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Genellikle ebeveynler tarafından çocukların yaşadığı kardeş kıskançlığı ile 2-3 yaş dönemi sendromları birbirleriyle karıştırılabilir. İki durum arasındaki belirtiler benzer olsa da 2 yaş sendromu ve 3 yaş sendromu gelişimsel sürecin bir parçasıdır. Kardeş kıskançlığı görülen çocuklarda, 2-3 yaş dönemi daha zorlu ve yorucu geçmektedir. Bu iki durumu birbirinden ayırmak, ebeveynlerin kardeş kıskançlığını yönetebilmesi açısından önemlidir.

2-3 yaş döneminde kardeş kıskançlığı önlemleri için izlenebilecek birkaç faydalı adım olabilir. Kardeş kıskançlığı önlemlerini şu şekilde sıralayabiliriz;

• Çocuğa kardeşi ile ilgili küçük görevler verilebilir. Verilen görevler, çocuğun yaş dönemine uygun olmalıdır. Örneğin, kardeşinin yemeğini hazırlarken, çocuktan ufak yardımlar istenebilir. Böylece, çocuk kendini daha önemli hisseder.
• Bu dönemdeki çocuklar için (özellikle 3 yaş) aile ortamı oldukça önemlidir. Çocuk, kardeş, anne ve babanın birlikte olduğu aktiviteler yapılabilir.
• Çocuğunuzun anne-baba sevgisini hissetmesi oldukça önemlidir. Anne ve babanın aşırıya kaçmadan, sevgisini ve ilgisini hissettirmesi uygun olabilir. Bu dönemde ihtiyacı olan tek şey, kendi varlığının kabul edilmesidir.
• Bu süreçte çocuktan kardeşiyle bir şeyleri paylaşmasını beklememelisiniz. Paylaşmayı öğrenebilmesi adına onun için başkalarına bir şeyler vermesi gereken oyunlar kurgulanabilir.

Sonuç olarak, 2-3 yaş dönemi kardeş kıskançlığı bakımından oldukça kritik ve dikkat edilmesi gereken bir dönemdir. Hem çocuk ile kardeşin arasındaki yaş farkının az olması hem de 2 yaş sendromu ve 3 yaş sendromu, kardeş kıskançlığını tetikleyen temel faktörlerdendir. Bu sürecin aktif olarak yönetilmesi, çocuğun gelişim dönemi için oldukça önemlidir. Çünkü bu aşamadaki ihmallerin telafisi, ileride oldukça zor olabilir.